opaal

Laat ik eens beginnen met te zeggen dat er 20 soorten opaal zijn. Van heel saai bruin tot heel exotisch komen ze voor. De meest gewaardeerde stenen zijn de glinsterende varianten met mooie kleurenwisselingen. Die schitterende kleuren ontstaan als het licht erop valt, maar het licht is maar een klein deel van de verklaring.

Opaal is een zogeheten amorfe variëteit van kwarts, een gehydrateerd siliciumdioxide. Dat gehydrateerd mag je heel letterlijk nemen want soms bestaat het wonderlijke mineraal wel voor 20% uit water.  Als het licht op het opaal valt dringt een gedeelte door tot minieme, regelmatig gerangschikte openingen binnen de microstructuur van het opaal. Daar wordt het teruggekaatst vanaf een soort fijne laagjes van kiezelzuur. Dit gebeurt op zo’n manier dat de lichtgolven elkaar beïnvloeden. Ze worden afgebogen, versterken elkaar of zorgen juist voor demping van een lichtgolf. Daardoor ontstaan verschillende kleuren en is het formidabele kleurenspel (ook wel opalescentie genoemd) een feit.

 

Antikytheramechanisme

Het was een grote klomp, door het zeewater gecorrodeerd, brons die in 1900 voor de kust van het Griekse eiland Antikythera door sponsduikers werd gevonden. De  klomp was omhuld met hout, wat na blootstelling aan de lucht al snel uit elkaar viel. De klomp bleek een tandwiel en een soort zonnewiel te bevatten en dat was hoogst vreemd. Zover men tot dan toe wist kenden de Grieken in de tijd waaruit bijbehorende vondsten stamden helemaal geen metalen tandwielen. De klomp  met het tandwiel belandde echter in het archief.

De Britse natuurkundige Derek de Solla Price was de eerste die de klomp brons echt goed onderzocht. Hij bekeek het eerst heel lang van de buitenkant (in 1959). De echte doorbraak kwam toen hij in de jaren zeventig röntgenfoto’s van het voorwerp maakte. In de klomp brons bevonden zich allerlei tandwielen en wijzerplaten. Wel dertig in totaal.  Er was dus duidelijksprake van een mechanisme: het Antikythera mechanisme. De onderdelen van het mechanisme waren echter in de loop van de tijd in elkaar gedrukt en ook verschoven, wat een analyse niet makkelijk maakte. Derek de Solla Price bewees met zijn onderzoek dat het ging om een astronomisch instrument met zowel een zon- als een maankalender.

In 2005 is het Antikythera mechanisme nogmaals onderzocht en dat leverde weer nieuwe dingen op. Zo  zijn de structuur van het tandwielmechanisme en de teksten op de tandwielen nog beter zichtbaar gemaakt. Door de ontcijfering van de inscripties zijn de functies van de verschillende tandwielen duidelijker geworden.  Zo werden de sterrenbeelden van de Griekse dierenriem en de Egyptische jaarkalender zichtbaar. Aan de hand van de schrijfstijl van de inscripties is afgeleid dat het mechanisme dateert uit de periode 150 – 100 voor Christus. Bijzonder is ook dat het hier duidelijk gaat om een mechanisme dat efficiënt werkte waarvoor het gemaakt was. Geen enkele van de dertig tandwielen was overbodig en ook zijn er geen correcties of aanpassingen gevonden. Dat doet vermoeden dat het niet het eerste astronomische mechanisme was dat in die tijd werd gemaakt. De geleerden zijn er echter niet achter gekomen wie dit vernuftige mechaniek ontworpen heeft. De namen die genoemd worden zijn Archimedes, Posidonius en Hipparchus, maar het zou zomaar een andere kundige slimmerik geweest kunnen zijn. Dat staat zelfs niet in de sterren geschreven.

yarn bomb

Aan de categorie guerilla-technieken is nog niet zo lang geleden een zeer bijzondere techniek toegevoegd: Wild-breien.

Breien?

Ja breien.

Op de meest vreemde plekken duiken breiwerkjes op. Ze versieren bomen, banken en kunstwerken. Zo kreeg de dame hiernaast een steunkous. Een rode draad is niet echt te ontdekken. Dat maakt het op een leuke manier ongrijpbaar. Gelukkig is de brei-guerilla niet kwaadwillend. Ze maakt het leven gewoon een stukje kleurrijker. Het is een GGA (Goede Geheime Actie) met een wollen randje. Nu is Yarn-bombing, zoals het officieel heet, natuurlijk terug te vinden in de "grote" stad, maar ook bijvoorbeeld bij het gemeentehuis van de gemeente Best*....(zelf gespot). Dus de volgende keer als je door de staat loopt hou je ogen goed open en beleef je omgeving op een geheel nieuwe manier!


* Ik was het niet. Ik kan namelijk helemaal niet breien. wel geniaal, tenminste als je weet wat het is....

zoutpilaren

Zoutpilaren zijn bizar vreemde geologische verschijningen waarover de wetenschap nog niet helemaal eens is hoe ze nu helemaal zijn ontstaan. De geleerden zijn er in ieder geval over eens dat Zoutpilaren bestaan uit de zouten Natriumchloride (ook wel keukenzout genoemd), calciumcarbonaat (ook wel kalk genoemd) en calciumsulfaat (ook wel gips genoemd). Voeg daar nog een snuifje dolomiet, anhydriet, kaliumchloride, carnalliet en kaliumsulfaat aan toe en je hebt werkelijk een heel bijzonder brouwsel, tenminste als je er ietwat water bij doet. De eerste theorie gaat voor de vorming van een zoutpilaar uit van verdamping. Hoe meer water verdampt hoe meer zout er zal neerslaan in de vorm van kristallen die zich het liefste ergens aan hechten en vanuit dat begin verder groeien. Bij verdere verdamping komt de zoutmassa boven water te staan en kun je spreken van en heuse zoutpilaar. Zo simpel is het. Maar daar denken anderen weer heel anders over (meestal zo met anderen).

De zoutafzettingen hebben een bijzondere eigenschap als ze in de aardkorst voorkomen. Het gedraagt zich een beetje als stroop die maar niet dikker wordt en dus ook niet zwaarder zoals andere gesteentes. Hierdoor is het zoutmengsel als snel lichter en gaat als het ware omhoogdrijven. Bij scheuren in de aardkorst welt het zout omhoog en vormt daar ondergrondse structuren (zoutpilaren) die later aan de oppervlakte komen. Dat hier vulkanische activiteit nog een handje in geholpen zou kunnen hebben zou best nog wel eens waar kunnen zijn. Dat er nog van allerlei onopgeloste vragen zijn en de theorieën beide met een korrelzout genomen kunnen worden versterkt het magische van deze bijzonder mooie natuurverschijnselen.

De vijf smaken van de tong

De tong kan meerdere smaaksensaties waarnemen namelijk; zuur, bitter, zoet en zout. Nu werd vroeger aangenomen dat er mooi afgebakende gebieden waren waar dan ook de receptoren voor de verschillende smaken zaten. Dat blijkt maar ten dele waar. Zoet en zout proef je weliswaar beter voor op je tong, maar je kunt ze ook waarnemen met het achterste gedeelte. De smaken zitten dus veel meer verspreid dan aangenomen. Zo kun je bitter dus niet enkel achteraan op je tong waarnemen en is zuur niet specifiek voor de zijkanten van je tong. Deze gebieden zijn wel meer gespecialiseerd omdat er meer smaakspecifieke smaakreceptoren bij elkaar zitten. Smaak is voor een deel ook niet beperkt tot de tong. Ook bijvoorbeeld in de keelholte zitten smaakreceptoren. De "smaaksensatie" van hete, brandende pepers is overigens helemaal geen smaak, maar een irriterende reactie op de huid. Het schijnt heel vervelend te zijn om tabasco op gevoelige huid te krijgen.....

Om het nog moeilijker te maken: er is nog een vijfde relatief onbekende smaaksensatie. Dat is Umami. Deze smaak werd in 1908 door Kikunae Ikeda, Professor aan de Tokyo Imperial University Ontdekt. Het schijnt dat deze smaak zich het beste laat omschrijven als “hartig” en dat dit ook de smaak is waardoor je het water in de mond loopt. Dit alles door het stofje glutamaat, een aminozuur dat veel voorkomt in bijvoorbeeld rijpe tomaten, ketjap, groene thee, kaas en vis. De smaak Umami is ook verbonden aan moedermelk. Dus zonder het te weten is deze bijzondere smaak ons met de paplepel ingegoten.



op sterk glas gezet

Dieren op sterk water gezet in een mooie traditionele apothekersfles. Tenminste dat wil de Amerikaanse kunstenaar Steffen Dam ons doen laten geloven. De dieren zitten echter niet achter glas, maar zijn van glas. De kwal-achtige structuren met tentakels en al zijn op een kunstige manier in het glazen omhulsel gevangen. De kunstenaar gebruikt een speciaal procedé om zijn wonderlijke creaties te blazen en te gieten. Door de luchtbellen lijkt het wel alsof ze proberen te ontkomen aan hun sterke water. En dan is dit nog niet alles. De kunstenaar maakte nog veel meer moois, zoals coupes van allerlei plantaardige structuren.  Het is gewoonweg magnifiek! Wat mij betreft is dit rijp voor een nieuwe rage alá de gebroeders Blaschka. Het is sterk en breekbaar tegelijk. (en natuurlijk heel goed houdbaar)