E120

E120 is een rode kleurstof, onttrokken aan de fijngestampte lijfjes van schildluizen. Karmijn klinkt natuurlijk heel wat chiquer, maar het doet niets af aan het feit dat de vredig rondkruipende Dactylopius coccus Costa in grote getalen het leven laat voor een beetje rood poeder. De Azteken en de Maya's in Midden- en Noord-Amerika waren ook geen lieverdjes, want dat waren degene die met het malen van de bladcactus bewonende luizen begonnen. Karmijn was een kostbaar handelsproduct en kostte ongeveer evenveel als goud. Net zoals goud was het een geldig middel om belastingen mee te betalen. Wat de Azteken en de Maya’s dan ook deden.

Maar even terug naar het ontstaan van de rode kleurstof die in ruim 50 verschillende goederen verwerkt word. Producten zoals lipstick en winegums krijgen een kek rood kleurtje door het luizenaftreksel. Voor een kilootje kleurstof nemen men ongeveer 150.000 vrouwtjesluizen en hun eitjes. Als verdediging tegen aanvallers maken de vrouwtjesluizen de kleurstof aan. Nou dat is in dit geval wel van toepassing. De krioelende insecten kan men op verschillende manieren over de kling jagen. Zo gebruikt men heet water, sterk licht, stoom of simpelweg een bakoven. Het rood wordt voor een kleurecht effect nog gebonden aan wat zwaardere metalen zoals tin.

Ik krijg er een beetje karmijnzuur gevoel bij dat rood. Gelukkig is er ook E124, de synthetische versie van E120.

cameleon

Een kameleon heeft een camouflagekleur waardoor hij niet opvalt in zijn leefgebied. In een andere omgeving zou hij echter echt wel opvallen. Zoals iedereen weet lijkt de basiskleur vaak op de omgeving. Boombewonende soorten zijn zo groen als de groene bladeren, terwijl bodembewonende soorten juist weer op verdorde bladeren lijken. De kleurverandering vindt plaats door de pigmentcellen in de huid te herverdelen, tot de gewenste kleur bereikt is. Hij heeft namelijk speciale pigmentcellen in zijn huid, ook wel chromatoforen genoemd. Deze cellen worden direct aangestuurd door signalen vanuit de hersenen. Daarom kunnen kameleons heel snel reageren op hun omgeving. De kleurverandering treedt bij een kameleon op binnen enkele (milli)seconden. De basiskleur hebben kameleons als ze zich op hun gemak voelen of slapen en als de weersomstandigheden ideaal zijn. Afwijkende weersomstandigheden in de lichtintensiteit, de luchtvochtigheid en de temperatuur hebben ook invloed op de kleur.

Met name als een kameleon opgewonden is of stress ondervindt kan de kleur binnen korte tijd dramatisch veranderen. Een zieke, angstige of boze kameleon kleurt zeer donker tot bijna zwart, soms met felgekleurde vlekjes om vijanden of soortgenoten af te schrikken. Kameleons met de meest opvallende sociale signalen veranderen vaker van kleur dan de kameleons die in een hele afwisselende omgeving leven. De felle sociale signalen zijn maar enkele seconden zichtbaar. Dit is net lang genoeg om te worden opgepikt door soortgenoten, maar voor roofdieren vaak te kort om op te vallen. Zo heeft de kameleon én het voordeel van opvallende sociale signalen én het voordeel van een schutkleur. Tijdens de paartijd wordt het vermogen om drastisch van kleur te veranderen door de verliefde mannetjes gebruikt om de vrouwtjes verleiden. Maar vooral de kleuren van zwangere vrouwtjes die dienen om de verliefde mannetjes op afstand houden zijn spectaculair, zo komen heldere gele, blauwe of roze kleuren voor.

Tsaar Peter "tandentrekker" de Grote

Peter de grote was naast tsaar van Rusland ook een rasechte verzamelaar. Ten eerste verzamelde hij verzamelingen van anderen (dat scheelde waarschijnlijk tijd). Zo kocht hij de hele collectie van de anatoom en botanicus Frederik Ruysch met onder andere een groot aantal anatomische preparaten en delen van de verzameling van Albertus Seba. In die collectie zaten echte rariteiten, dieren op sterk water en allerlei opgespelde insecten. Maar daar bleef het niet bij. Peter de Grote verzamelde ook kennis. Niet enkel van het bouwen van schepen maar ook anatomie stond op het verlanglijstje van de tsaar.





Frederik Ruysch leerde de tsaar tanden trekken. Dit beviel de heerser dusdanig goed dat hij er z’n hobby van maakte. Gewapend met het benodigde materiaal keerde hij huiswaarts. Als zelfbenoemde tandentrekker trok hij persoonlijk bij vele onderdanen en vijanden al dan niet vrijwillig een klein ivoren aandenken uit de mond. De tanden hiernaast zijn werkelijk tanden die hij getrokken heeft. In zijn werkzame leven zaten ze in een zakje, wat hij vaak bij zich droeg als proeve van zijn “kunde”. Hij was geobsedeerd door het tandartsen vak en voerde dan ook regelmatig en schijnbaar zeer ad random “gebitscontroles” uit bij de medewerkers van zijn hofhouding en onder de manschappen van zijn leger. Werd er een verdachte tand gesignaleerd dan was Peter niet te groot om de tand er eigenhandig uit te rukken. Hij schijnt daarbij vaak zijn eigen kracht niet goed ingeschat te hebben waardoor er bij de “medische zorg” ook delen van tandvlees en kaak verloren gingen. Niemand durfde echter Peter de grote de gratis gebitsbehandeling te weigeren. Je zal het maar voor de kiezen krijgen.

creatief met meccano en draad

De ontwerper Chico Bicalho was als kind gefacineerd door dieren en kurkobjecten. Terwijl andere nog lekker aan het tekenen en kleien waren spoot de ondernemende Chico twee dode ratten zilver, voor de lol en omdat hij het zo mooi vond. Hij ging studeren aan de Rhode Island School of Design en vond zo z’n kunstenaars en designroeping. In 1992 begon hij met het ontwikkelen van opwindwezens met een hoog design gehalte; de critters.

De eerste Critter maakte hij met wat hulp van een Japanse bouwtechniekkit van een dumpwinkel voor overtollige producten en wat stevig ijzerdraad. Het creatieve proces is daarna steeds op een andere manier gelopen. Eerst werkte hij nog met bestaande bouwmaterialen uit de categorie “meccano” en stevig draad voor de poten en antennes. Later kwam de computer er aan te pas.

De ontwerpen hebben veel weg van insecten. In totaal maakte Chico Bicalho ruim 4500 Critters met de hand. Er zijn dan ook meer dan 17 verschillende soorten, allen met een uniek, onvoorspelbaar eigen gedrag. Ze kruipen, dansen, trillen, klimmen en draaien. Hij heeft daarmee iets gemaakt waar je enthousiast en blij van wordt. Hoe absurd ook, hij heeft met veel liefde zijn wilde ideeën vertaald in voor iedereen toegankelijke wonderbaarlijke pronksjuweeltjes.